Kun je een vertrouwenspersoon écht vertrouwen?

Soms denken mensen dat wij alles op kunnen lossen 

Milou: "De grootste misvatting over het werk als vertrouwenspersoon op het werk, is dat wij alles wel even oplossen. Dat is niet zo, wij ondersteunen de melder, maar de melder behoudt zelf de regie. We zijn er voor meldingen over ongewenst gedrag of voor een vermoeden van integriteitsschending. Er is sprake van integriteitsschending als een medewerker de normen en waarden binnen een organisatie niet naleeft. We zijn toegankelijk, maar een vertrouwenspersoon kan je niet helpen bij privéproblemen of bijvoorbeeld vragen over een reorganisatie. Dit leggen we ook altijd uit in het eerste gesprek." Monique vult aan: "Komt iemand tochm et een andere vraag bij ons? Dan verwijzen wij diegene door naar de juiste persoon. Natuurlijk in overleg met de melder, want bij ons blijf je altijd anoniem!" 

Vertrouwenspersonen zijn altijd partijdig 

Vertrouwenspersonen zijn altijd partijdig. Monique: "Wij staan aan de kant van de melder. De melder komt namelijk met een verhaal en daarmee een bepaald gevoel bij ons. Bijvoorbeeld dat degene zich genegeerd voelt op de werkvloer. Als vertrouwenspersoon doen we niet aan waarheidsvinding. We gaan uit van wat de melder ons vertelt." Dit doet een vertrouwenspersoon door in het eerste gesprek goed te luisteren en verdiepende vragen te stellen. Daarmee geeft de vertrouwenspersoon de melder vaak al veel inzicht. Niet alleen in het probleem, maar ook in zijn of haar eigen gedrag.  

Soms blijft het bij één gesprek, voor sommige melders is even je hart luchten genoeg. In andere gevallen volgen er meer gesprekken. Milou: "Daarin vragen we: wat wil je bereiken? We horen vaak dat mensen graag hun huidige baan willen behouden en daarom tot een oplossing willen komen. In dat geval bespreken we welke keuzemogelijkheden de melder heeft. Met daarbij de voor- en nadelen per optie." De melder kiest uiteindelijk de best passende optie.  

Meldingen over pestgedrag 

Ook Milou en Monique krijgen meldingen over pestgedrag op de werkvloer. Milou: "Soms benoemt de melder dat hij/ zij structureel genegeerd wordt. Dit is ook een vorm van pesten. Onze ervaring is dat het bespreken van het pestgedrag met de betrokken werknemer(s) meestal de voorkeur heeft. Wij noemen diegene de veroorzaker. Door met de veroorzaker in gesprek te gaan, probeert de melder het probleem op te lossen daar waar het ontstaan is. Een informele manier waarbij zo min mogelijk anderen betrokken worden.” Monique: "Vaak is de veroorzaker zich niet eens bewust van zijn eigen gedrag en helpt het om dit bespreekbaar te maken. In de meeste gevallen is het gesprek aangaan dé oplossing. Is dit niet het geval? Dan kijken we samen met de melder naar een andere mogelijke oplossing. 

Daarbij is het is wel belangrijk dat mensen zelf de eerste stap zetten om naar een vertrouwenspersoon toe te komen." Milou: “Iedereen binnen een organisatie is verantwoordelijk voor een veilig werkklimaat." 

Wat als je leidinggevende de lastoorzaker is? 

Het komt ook voor dat de veroorzaker van het pestgedrag je leidinggevende is. Dat maakt de situatie natuurlijk wel iets ingewikkelder. Monique: "Toch zien we dat ook in dit geval diegene aanspreken op zijn of haar gedrag het beste werkt." Leidinggevenden zijn ook gewoon collega’s en kunnen zelf ook te maken krijgen met ongewenste gedragsvormen. Het helpt als leidinggevenden in een organisatie zich bewust zijn van hun hiërarchische positie en wat dat voor effect kan hebben op de andere bij het ervaren van ongewenste omgangsvormen. 

Wat Milou en Monique betreft heeft een leidinggevende ook een voorbeeldfunctie. Het is aan hem of haar om binnen het team gesprekken te voeren over ongewenste omgangsvormen. Milou: "Daarbij kunnen wij de leidinggevenden indien gewenst ondersteunen." 

Toename ongewenst gedrag door druk op zorg 

De toename van ongewenst gedrag lijkt wat Monique en Milou betreft ook verband te houden met de krappe arbeidsmarkt in de zorg. Mensen ervaren veel druk en voelen zich daardoor soms machteloos. Dit is natuurlijk geen excuus voor ongewenst gedrag, maar wel vaak een reden dat de spanning in teams toeneemt. En waar spanning is, staan ook vaak de omgangsvormen onder druk.  

Tips bij ongewenst gedrag 

Ervaar je ongewenst gedrag door collega's of een leidinggevende? Dan geven Milou en Monique je graag de volgende tips: 

Ongewenste omgangsvormen kunnen opzettelijk of onbedoeld plaatsvinden. Het gaat niet om de intentie van de ander, maar over hoe jij het gedrag ervaart. Mensen denken vaak dat je in de zorg een dikke huid moet hebben en alles maar moet slikken. Maar als iemand anders iets oké vindt, betekent niet dat jij dit ook moet vinden. Want wat voor de één onschuldig is, kan de ander als pestgedrag ervaren.

2. Denk niet dat het alleen jouw probleem is 

Als iemand bijvoorbeeld afgesnauwd wordt in het bijzijn van het hele team, doet dit iets met iedereen. Ongewenst gedrag heeft dus niet alleen gevolgen voor degene die het aangaat. Maar ook voor de mensen in jouw omgeving, zoals je collega’s, naasten en de organisatie zelf. Het is dus, hoe lastig het ook is, belangrijk om je ervaringen te delen met iemand die je vertrouwt. Daar help je niet alleen jezelf mee, maar ook je omgeving.  

Het is belangrijk dat je altijd voor jezelf opkomt en je grens aangeeft. Ook als je bang bent dat dit invloed heeft op je relatie met de ander. Door het aangeven van je grens dwing je de ander om te reflecteren op zijn of haar gedrag en vraag je om het gedrag aan te passen. Bij pestgedrag heeft de ander vaak niet eens door dat zijn/ haar gedrag zo'n grote invloed op jou heeft. Door je niet uit te spreken, weet de ander ook niet waar jouw grens ligt. 

Monique en Milou sluiten af met: "We hopen dat steeds meer mensen de stap durven te zetten om het gesprek aan te gaan. Met de veroorzaker, of eerst met een vertrouwenspersoon op het werk. Als je maar niet met een vervelend gevoel blijft rondlopen, want ‘afwachten’ helpt bijna nooit!" 

Weet jij waar je de vertrouwenspersoon binnen jouw organisatie kunt vinden?